ÖSTROJEN VE PROGESTERON

   Hormonlar insanları fiziksel ve ruhsal olarak etkiler. Ruhsal dünyamızda bazı problemler meydana getirir. Bu konuda en çok etkilenen de biz kadınlarız galiba :) Yoksa her ayın belli günleri neden çikolata günü ilan edilsin dimi ama? :)  Aslında canlılar dış ortamdaki meydana gelen değişimlere uyum sağlamak ve iç ortamlarındaki dengeyi korumak zorundadırlar. Bu dengenin sağlanması ve değişmez tutulması olayına da tıp dilinde Homeostazis denir. Homeostazisin sağlanması ise iki tür sistem tarafından meydana gelir. Biri sinir sistemi diğeri endokrin sistem dediğimiz hormonal sistemdir. Bu hormonal sistemin içinde kadınları derinden etkileyen östrojen ve progesteron hormonları gelir. Östrojen ve progesteron hormonları birbirlerini dengeleyen iki hormondur. Aslında yumurtalıklardan salgılanan bu hormonların kontrollü bir şekilde salgılanması da beynimizde bulunan hipofiz bezi dediğimiz bezin ön lobundan salgılanan FSH ve LH hormonları tarafından denetlenir. Tabiii hipofiz bezi kendi kafasına göre salgılamıyor bu hormonları onu da kontrol eden bir yapı var onun adı da Hipotalamus'tur. Gelelim östrojen ve progesteron nedir ve ne işe yarar. 

Östrojen ve Progesteron Nedir?

Östrojen, kadınlık hormonu olarak bilinmekle birlikte hem kadınlarda hem erkeklerde bulunur. Tabi kadınlardaki oranı çok yüksektir. Kolesterolden sentezlenen bir hormondur. Yumurtalıklardan salgılanır. Östrojen aynı zamanda böbreküstü bezlerinden ve yağ hücrelerinden de üretilir.

Ergenlik döneminin başlaması ile birlikte meme, koltukaltı ve pubis bölgesinde kıllanma görülür. Adet dönüsü ve üreme sisteminin düzenlenmesi ile ilgili hayati öneme sahiptir. Adet döngüsü sırasında döllenme, döllenmiş yumurtanın rahime yerleşmesi ve erken dönem embriyonun beslenmesi için uygun ortam yaratır. Adet döngüsünün ilk kısmında rahim içi kalınlığının artmasını sağlar. Eğer o ay döllenme olmaz ise östrojen seviyeleri hızla düşer. Sonrasında adet kanaması görülür.

Progesteron, adet döngüsünü düzenlemeye yardımcı olur. Ama ana görevi rahimi hamilelik için hazırlamaktır. Her ay yumurtlamadan sonra döllenmiş yumurtaya kan damarlarından zengin yatak hazırlar. Rahmin tabakasını kalınlaştırmaya yardımcı olur. Eğer döllenmiş yumurta yoksa progesteron seviyeleri düşer. Böylelikle menstruasyon(adet kanaması) oluşur. Döllenmiş bir yumurta uterus duvarına tutunup yerleşirse progesteron, gebelik boyunca uterus duvarının beslenmesini ve astarının korunmasına yardımcı olur.

Arasındaki farklar ise şunlardır;

• ·        Hamilelikte daha çok rol oynayan progesterondur, östrojen ise bu dönemde meme bezlerinin gelişmesinde yardımcı olur.
• ·        Östrojen kadının özelliklerinin oluşmasında yardımcı olurken, progesteron oluşan bu özelliklerin gelişmesinde yardımcı olur.

Kadın üreme sistemi anatomisi

     KADIN ÜREME SİSTEMİ ( Systema femininium)

  İnsan neslinin sürekliliği üreme fonksiyonu ile sağlanır.
  Neslin devamının sağlanmasında, erkeğin rolü aktif olmakla beraber sadece cinsel birleşme(koitus) esnasında görev alır.
  Oysaki kadın, döllenmiş yumurta(zigot) hücresini oluşturmakla kalmaz oluşan zigot'un yuvalanması, büyümesi ve bir canlı olarak dünyaya gelmesi için büyük önem taşır.
   Doğumdan sonra da normal şartlarda yavrunun beslenmesi için sütü üretir. Normal ruhsal gelişim için gerekli olan anne şefkatini verir.



 KADIN İÇ ÜREME ORGANLARI 2 GRUPTA İNCELENİR

A) Kadın iç üreme organları(organa genitalia feminina interna)

• Yumurtalık(overler)
• Tüpler(tuba uterina)
• Rahim(uterus)
• Rahim Ağzı(Vagina)

B) Kadın dış üreme organları ( organa genitalia feminina externa)

• Vulva 

A) İÇ ÜREME ORGANLARI

1- YUMURTALIK(OVERLER), 

Erişkinde iki taraflı; her bir yumurtalık, grimsi pembe renkte, badem şeklinde, ortalama 3,5 cm uzunluğunda, 2 cm genişliğinde, 1,5 cm kalınlığında ve yaklaşık 7 gram ağırlığındadır.

Yumurtalıklar, erkekteki testislerin özdeşidir. 

Yumurtalık'ların iki esas görevi vardır.
1. Yumurta hücresinin(ovum) olgunlaşıp yumurtalıklardan(overler) atılmasını sağlamak,
2.İki tane önemli kadınlık  hormonu olan Östrojen ve Progesteron'u üretmektir.
Bu hormonların üreme döngüsünün gerçekleşmesinde önemli görevleri vardır.

2- TÜPLER (TUBA UTERİNA )

 Rahimden(uterus) yumurtalıklara kadar uzanan 10-12 cm uzunluğunda boru şeklinde oluşumlardır.
Yumurtalıklar(overler)'dan yumurtlama(ovulasyon) ile atılan yumurta hücresi(ovum), bu tüplere gelir ve peristaltik hareketlerle rahim'e iletilmesini sağlar. Sperm ile yumurta hücresinin döllenmesi tüplerin ampulla denilen genişlemiş kısımlarında meydana gelir.

3- ANA RAHMİ (UTERUS)

Kalın bağırsağın son kısmı(rectum) ile idrar torbası(mesane) arasında yer alan, kalın duvarlı, armut' a benzeyen, bir yapıdır.
İnsan yavrusunun gelişim ve değişimi esnasındaki beslenmesi yanında doğumunu da sağlar.
Doğum  yapmamış bir kadında, uzunluğu 7-8 en geniş yerindeki genişliği 5 cm, ağırlığı 50-60 gr'dır.
Menapozdan sonra belirgin bir şekilde küçülür.
Normal olarak öne doğru bükülmüş(antevers) olarak durur.Dolu bir mesane arkaya doğru itebildiği gibi dolu bir rectum'da öne doğru                                                                                              itebilir.
        
UTERUS'UN YAPISI

• İç Tabaka (Endometrium)
• Kas Tabaka (Myometrium)
• Dış tabaka (Perimetrium)

Endometrium'un yapısı yumurtalık hormonları etkisi ile kalınlaşarak değişime uğrar.Normalde 28 günde bir meydana gelen bu değişime "UTERİN SİKLUS" denir. Bu siklusun en belirgin özelliği 28 günde bir görülen menstrual kanamadır. Bu yüzden bu siklusa "MENSTRUAL SİKLUS" denir.

4-VAGİNA(Hazne)

Vagina yukarıda uterus boynu aşağıda vulva arasında uzanan boru şeklinde olan bir organdır. 

Kadın cinsel temas organı, doğum esnasında çocuğun geçtiği, menses (ay hali kanaması) çıkışına olanak sağlar. Mesane'nin arkasında, rectumun önünde yer alan vagina'nın uzunluğu 8-10 cmdir.

Serviks vajen içine doğru 1 cm kadar bir çıkıntı yapar ve çevresinde bir boşluk oluşturur. Bu boşluklar ön, arka ve yan forniksler olarak isimlendirilir.
Posterior forniks diğerlerinden daha derindir ve bimanüel ( üreme organlarının elle muayenesi ) muayenede iç üreme organlarının değerlendirilmesinde kullanılır.

Aşağıda vagina kızlarda hymen(kızlık zarı) ile kapatılmıştır.

HYMEN ŞEKİLLERİ:

Hymen Annularis(tek delikli),
Hymen semilunaris(yarımay seklide delikli),
Hymen cribriformis(çok delikli),

Hymen ilk cinsel temas esnasında yırtılır. Bazı kişilerde yapıları ilk cinsel temasla yırtılmayıp doğum esnasında da yırtılabilir. normal durumda hymen için Hymen İmperforatus, yırtık hymen için hymen perforatus terimleri kullanılır.

  Vagina ortamı asidik(ph=4-4,5)tir. Bu ortam dışarıdan gelecek bakteriler için bir bariyer niteliğindedir. Spermler için de zararlı olan asidik ortam, cinsel temas esnasında atılan meni sıvısının bazik salgıları ile nötralize edilir. Vagina mukozasında salgı bezi bulunmaz; buradaki ıslaklık ve kayganlık uterus salgısı tarafından yaratılır.

B- DIŞ ÜREME ORGANLARI(Organa Genitalia Feminina Externa)

Kadın dış üreme organları vulva( pudendum femininum) ortak ad ile anılır.
Vulva kapsamına giren organlar perine yer alır.

1. Mons pubis:  Yağ dokusundan zengin açıklıkların başlangıç yerinin üzerinde hafifçe kabarık bir kısımdır.Ergenlikten sonra mons pubis derisi dişiye özgü bir şekilde kıllanır. Kıllar pubes olarak adlandırılır.
2. Labia Majora Pubendi(Büyük Dudaklar): Mons pubisten başlayıp, aşağıya ve arkaya doğru uzanan, iki genişlemiş plika şeklindedir. Büyük dudaklar; yağ dokusu, düz kas, yağ bezleri ve duyusal reseptörler içerir. Puberteden sonra,  büyük dudakların derisi de kıllanır. 
3. Labia Minora Pubendi(Küçük Dudaklar): Vagina girişinin iki yanında yer almış, iyi kanlanan, yumuşak birer deridir. Elastik lifler, birçok kan damarı içeren bir öz ile bunu saran kılsız, ince düz deriden ibarettir. Bu deride bakterisit(bakterileri öldürücü) etki gösteren ter bezleri bulunur.
4. Vestibulum Vagina(Vagina Girişi): Küçük dudaklar arasında kalan boşluğa vagina girişi denir. Vagina girişi hymen(kızlık zarı)ile kapatılmıştır. Mesana çıkışının yanında bulunan skene ismi verilen bezler vagina'ya salgılarını boşaltırlar ve vagina'yı ıslatırlar.
5. Erektilorganlar; 

Clitoris: Erkekte penis'in özdeşi olup küçük dudakların birleşim yerinde yer alır. 2-2,5 uzunlğunda bir orandır.Birçok sinir sonlanmaları içeren clitoris, cinsel uyarı sonucu kanla dolarak sertleşir.

Bulbus Vestibuli: Vestibulum vagina'nın iki yanında bulunurlar.

      

       6.Eklenti Bezleri( glandula vestibularis):

a.) Gl. vestibularis majör(bartolin bezleri): Sağlı sollu bir çift oval şekilli bezdir. Salgısını küçük dudaklar ile hymen arasındaki boşluğa bırakır.

b.)Gl. vestibularis minör: Vagina girişinin arkasında yer alan bu küçük bezler erkekteki prostat bezinin özdeşidir.

PERİNE (PERİNEUM)

Anatomik olarak mons pubisten anüse kadar uzanan eşkenar dörtgen bölgeye denir ve bütün dış genital organları ve bunlara ait adele, fasia, damar ve sinirleri içine alır. 

Mesane ve idrar çıkışını sağlayan üretranın tutunmasını sağlayan kasların zayıflaması sonunda; öksürme, aksırma, gülme, ani yükselme anında istem dışı işeme(miksiyon) görülür. Bu duruma üriner stres inkontinans (USİ) denir.

MAMMAE(MEMELER)

Göğüs ön duvarında 2-6 kaburgalar arasında yer alan, süt oluşturabilme yeteneğine sahip aksesuar deri bezlerinden meydana gelmiş yapılardır.

Süt çocuğunun beslenmesinde önemli görevi olan, kadın estetiği yanında, ikincil cinsel organ olarak görev yapar.

Papilla mammae, meme cisminin ön yüzünün merkezinden aşağıya dışrıya doğru uzanan yaklaşık 1 cm yüksekliğinde silindirik veya konik bir yapıdır. Bunun tepesinde loblara ait süt kanallarının ağızları bulunur.

Areola mammae pigmente alan olup rengi genç kızlarda pembe gül, doğurmuş kadınlarda kahverengidir.
 Memelerin gelişmesi ergenlik ile ortaya çıkar, östrojen ve progesteron hormonları ile sağlanır.